Nieuws

15 maart, the Perfect Storm – Column

“Alles is psychologie”

Vanmorgen werd ik wakker gebeld door een journalist van het Leidsch Dagblad die graag mijn mening wilde noteren over wat er gisteren is gebeurd. Nu was ik gisteravond naar een bijeenkomst in het Provinciehuis geweest met gratis bier waar de verkiezingsuitslagen gepresenteerd zouden worden. Ik moet toegeven dat ik daar weinig van heb meegekregen. En een uur tegen de wind in fietsen door de pikdonkere duinen na afloop van die seance heeft er ook flink ingehakt. Al met al heb ik een uurtje bedenktijd gevraagd, vervolgens de laatste stand van zaken bekeken, en heb ik daarna ongeveer het volgende tegen hem geroepen.

Het belangrijkste punt is toch wel dat de meeste mensen hun keuzes niet op rationele gronden maken. Daar komt bij dat de meeste mensen ook behoorlijk ongeïnformeerd, of verkeerd geïnformeerd zijn over politiek relevante zaken. Zij maken hun keuzes dus op gevoel of emotie. De onderbuik regeert zullen we maar zeggen. En bovendien kijken ze uitsluitend naar het landelijke plaatje, ondanks dat de verkiezingen over de provincies gaan. Beetje gek als je het rationeel bekijkt. Dat is dan ook de verkeerde manier om er naar te kijken.

Die analyse is helemaal niet verwijtend bedoeld. Ik denk echt dat dit gewoon een feit is. Een zeer hoog opgeleide columnist in kwaliteitskrant NRC (Rosanne Hertzberger), die nota bene als wetenschapper actief is, illustreert dit prachtig. Ze schreef zaterdag dat ze via de kieswijzers bij een bepaalde partij uitkwam. Maar ze gaat dus niet de ratio volgen en kiest desondanks voor het CDA. Dat deed ze naar eigen zeggen doordat ze het gevoel (of het vooroordeel) heeft dat zich in de periferie “nog een boel bestuurlijke degelijkheid bevindt” die ze graag de beslissingen in handen geeft. Dat heeft ook te maken met een afkeer van “experimenten” zegt ze nog. Ik wil het niet te moeilijk maken, maar we zien hier dus een “rationele” wetenschapper die zich op gevoelsargumenten verzet tegen een mogelijke paradigmashift. Het is dus allemaal psychologie.

Twee sentimenten spelen de hoofdrol

Daarmee hebben we meteen de eerste emotie te pakken die vooral de kiezers motiveert die denken dat ze iets te verliezen te hebben. De VVD speelt altijd op deze emotie in. Ze blazen de angst aan van die mensen die het goed hebben, en die dus net als Rosanna Hertzberger geen experimenten willen. In dit geval en bij deze verkiezingen ging het om de aangeblazen angst voor een ‘Linkse Wolk’. De Boerenwolk heeft de VVD om opportunistische redenen gemeden en genegeerd. Deze strategie heeft absoluut gewerkt. Daardoor is het verlies voor de VVD beperkt gebleven.

De tweede emotie, die vooral speelt bij mensen die in de slachtofferrol zitten, of die denken dat ze niets te verliezen hebben, is die van het afstraffen van de “hoge en elitaire Dames en Heren in Den Haag”. Die onweerstaanbare wens om af te straffen heeft ook geleid tot een hogere opkomst. BBB is er in geslaagd om al die mensen die rekeningen te vereffenen hebben met “de politiek” op zich te verenigen. Dit heeft geleid tot de Perfect Storm. Alle ongenoegen versterkte elkaar en concentreerde zich. Dat is helemaal niet nieuw want Fortuyn, Baudet en Trump hebben eerder precies hetzelfde gedaan als Caroline van der Plas gisteren.

Geen verwijten

Ik denk dat het zo ongeveer op hoofdlijnen werkt. Ik snap ook dat de media en met name de TV, en trouwens ook de publieke omroep die geheel gestuurd wordt door kijkcijfers, kiest voor de sensatie, de clash en het uitvergroten en exploiteren van tegenstellingen. Dat is hun banale verdienmodel. Het wordt daarom tijd dat we een echte journalistieke en educatieve publieke omroep krijgen, en dat alle amusement zoals kletsprogramma’s of “Wie is de mol?” naar de commercie gaat waar het thuishoort.

Ik verwijt ook de kiezer niet dat hij uit onwetendheid, machteloosheid of gefrustreerdheid met hoe vooral de Haagse politiek functioneert, onvoldoende rationeel onderbouwde beslissingen in het kieshokje neemt. Ik heb er alle begrip voor dat hij iets wil “wegstemmen”. Maar wat krijg je er voor terug?

Wel verwijten

Ik verwijt het wel holle politici van het type Mark Rutte dat ze voortgaan om Nederland richting de afgrond te leiden. Ik mag zijn naam hier wel noemen omdat hij na vier kabinetten het boegbeeld van de Haagse politiek is. Maar ik heb het daarmee tevens over alle figuren van alle grote partijen, die in wisselende verhoudingen de zittende macht vormen, met in feite allemaal dezelfde Ruttiaanse mindset. Zij hebben met elkaar van politiek marketing gemaakt. Ongeloofwaardigheid is hun ‘middlename’. Zij hebben de overheid geleid alsof het een ouderwets bedrijf was, waar geld en niet maatschappelijk rendement centraal staat. Zij hebben niet het lef en de visie gehad om de grote onderwerpen op tijd aan te vatten. Zij hebben geen idee wat er bij normale modale mensen speelt, en doen merkwaardige gezelschapsspelletjes in de Haagse achterkamertjes. Zij regelen niet de zaken die urgent en noodzakelijk zijn maar de zaken die het beste verkopen. Zij zijn niet van het Algemeen Belang maar van het groepsbelang, voor zover dat de beste revenuen oplevert voor de eigen winkel. Dat is de houtrot in ons politieke systeem. En daar gaan we een prijs voor betalen.

De positie van GOUD

Vanuit die analyse wil GOUD het diametraal anders doen. Het is nu niet het moment om daar meer over te zeggen. Maar het is wel duidelijk dat we die boodschap deze keer nog niet voor het voetlicht hebben gekregen. Als experiment hebben we alleen in de provincie Zuid-Holland meegedaan. Met nauwelijks budget is dat niet succesvol gebleken. Dat is gezien de ‘perfect storm’ waaronder we moesten functioneren volkomen uitlegbaar en begrijpelijk.

De bovenstaande analyse van de provinciale verkiezingen is geheel de particuliere mening van ondergetekende. Maar mij is wel op het hart gedrukt om namens lijsttrekker Willem Bakx en de hele crew van Zuid-Holland, en tevens namens Liane den Haan en de mensen van haar staf in de Tweede Kamer, onze kiezers meer dan hartelijk te bedanken voor het lef dat ze hebben getoond om op onze kleine partij te stemmen. En dat bedankje is natuurlijk ook namens onze mensen die in de Waterschappen actief zijn. Wij gaan gewoon door met het opbouwen van een partij organisatie. Onze tijd komt nog wel maar dat vergt een gedegen voorbereiding. Tot de volgende verkiezingen!

Jaap Haasnoot

Gerelateerde berichten